ΟΡΙΣΜΟΣ
Ως ινιακή πλαγιοκεφαλία χαρακτηρίζεται η ασυμμετρία και αποπλάτυνση του οπισθίου τμήματος της κεφαλής (βρεγματοϊνιακή χώρα) (όπως αναφέρεται και στο κεφάλαιο των κρανιοσυνοστεώσεων). Ο προσδιορισμός «εκ θέσεως» αναφέρεται στην αιτία πρόκλησης της πλαγιοκεφαλίας, που είναι η εξωτερική (προ- ή μεταγεννητική) πίεση στα οστά του κρανίου. Αυτό σημαίνει ότι αποδίδεται σε μηχανικά αίτια όπως για παράδειγμα:
- Σε παραμόρφωση που υπέστη το κρανίο στη μήτρα (με ιδιαίτερα αυξημένη συχνότητα σε δίδυμες κυήσεις)
- Σε παρατεταμένη παραμονή της κεφαλής του νεογέννητου βρέφους σε μία θέση.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ
Έχει ήδη αναφερθεί ότι την ινιακή πλαγιοκεφαλία χαρακηρίζει η αποπλάτυνση του οπισθίου τμήματος της κεφαλής. Συνήθως το πρόβλημα εντοπίζεται στη μία πλευρά αλλά μπορεί να αφορά και στις δύο πλευρές, οπότε δημιουργείται εικόνα συμμετρικής αποπλάτυνσης. Στην αντίθετη πλευρά της κεφαλής προκαλείται αντισταθμιστική δυσμορφία με ανύψωση και αυξημένη καμπυλότητα της ινιακής και βρεγματικής χώρας. Στις πιο σοβαρές μορφές πλαγιοκεφαλίας παρατηρείται συχνά πρόσθια μετατόπιση της σύστοιχης πλευράς του μετώπου και του αυτιού. Η πλαγιοκεφαλία εκ θέσεως αποτελεί την πιο συχνή αιτία ασυμμετρίας του κρανίου.
Η αύξηση των περιστατικών ινιακής πλαγιοκεφαλίας που παρατηρείται κατά τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια αποδίδεται κατά μεγάλο μέρος στην οδηγία που εξέδωσε το 1992 η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, σύμφωνα με την οποία τα νεογνά θα πρέπει να τοποθετούνται σε ύπτια θέση κατά τη διάρκεια του ύπνου, προκειμένου να μειωθεί σημαντικά το Σύνδρομο του Αιφνιδίου Θανάτου.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Όπως αναφέρουμε και ανωτέρω, η ινιακή πλαγιοκεφαλία εκ θέσεως αποδίδεται σε άσκηση εξωτερικής πιέσεως. Τα πράγματα δεν είναι όμως τόσο απλά, πρέπει να συνδράμουν και άλλοι παράγοντες, όπως:
- Υποτονία του νεογνού, που ευνοεί την παραμονή στην ίδια θέση.
- Σπασμός των αυχενικών μυών (συγγενές μυϊκό ραιβόκρανο), που αποτελει συχνότατο εύρημα και περιορίζει την διατήρηση της κεφαλής του νεογνού στη μία πλευρά. Παιδιά με ΣΜΡ αναπτύσσουν πλαγιοκεφαλία σε ποσοστό 80-90% (φωτογραφία).
- Στραβισμός, ο οποίος αν και δεν αποτελεί συχνό εύρημα, οδηγεί σε κακή τοποθέτηση της κεφαλής που δευτερογενώς προκαλεί σπασμό των αυχενικών μυών.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αντιμετώπιση της ινιακής πλαγιοκεφαλίας εκ θέσεως, εκτός από τις πιό σοβαρές μορφές, είναι συντηρητική και συνίσταται σε:
- Συχνή αλλαγή της θέσης της κεφαλής
- Τοποθέτηση της κεφαλής σε ειδικά διαμορφωμένο κοίλο μαξιλαράκι από αφρώδες υλικό.
Η θεραπεία με ειδικά διαμορφωμένο κράνος δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική και τείνει να εγκαταλειφθεί. Για τις σοβαρότερες μορφές της πλαγιοκεφαλίας λύση αποτελεί η χειρουργική επέμβαση κατά την οποία πραγματοποιείται κρανιοπλαστική του οπισθίου τμήματος της κεφαλής. Κατά την επέμβαση αυτή βελτιώνεται το αισθητικό πρόβλημα του ασθενούς και ταυτόχρονα εξασφαλίζεται η τοπική αποσυμπίεση του εγκεφάλου, που πιέζεται από το βρεγματοϊνιακό οστούν
Μόλις γίνει η διάγνωση ινιακής πλαγιοκεφαλίας εκ θέσεως, οι γονείς πρέπει να επισκεφθούν:
- Ειδικό φυσικοθεραπευτή νεογνών ο οποίος θα εξετάσει και θα αξιολογήσει το νεογνό για μυϊκό σπασμό, θα υποδείξει στους γονείς τις κατάλληλες ασκήσεις, και θα αναλάβει ενεργό συμμετοχή στην διεξαγωγή της θεραπευτικής αγωγής του νεογνού (ή βρέφους)
- Ειδικό παιδο-οφθαλμίατρο, ώστε να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο υπάρξεως στραβισμού.
Η θεραπευτική αγωγή πρέπει να αρχίσει έγκαιρα, δηλαδή ιδανικά κατά τους δύο ή τρείς πρώτους μήνες της ζωής διότι η συντηρητική αγωγή σε μεγαλύτερη ηλικία είναι λιγότερο αποτελεσματική. Πρέπει να τονισθεί ότι η ινιακή πλαγιοκεφαλία εκ θέσεως δεν επηρεάζει μόνο την κεφαλή και τον αυχένα, αλλά μπορεί να επηρεάσει την μυϊκή ισορροπία στην ωμική ζώνη. Το πρόβλημα αυτό προλαμβάνεται με πρώιμη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Παιδιά με ινιακή πλαγιοκεφαλία εκ θέσεως μπορεί να παρουσιάσουν κατά την προσχολική ηλικία σε κάπως αυξημένο ποσοστό γνωστικά ή μαθησιακά προβλήματα. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως διανοητικά τα ποσοστά είναι ίδια με αυτά του γενικού πληθυσμού. Για το λόγο αυτό συνιστάται αξιολόγηση από έμπειρο παιδίατρο-αναπτυξιολόγο μία φορά το χρόνο, ώστε με τα πρώτα ενδεικτικά σημεία να αρχίσει πρώιμη παρέμβαση, που θα ελαχιστοποιήσει τις μετέπειτα συνέπειες.
Ιδιαίτερης προσοχής χρήζουν:
- Πρόωρα νεογνά
- Νεογνά αναπτυξιακή καθυστέρηση (κινητική & νοητική)
- Νεογνά που παρουσιάζουν σαφή προτίμηση προσανατολισμού
Η πρηνής θέση (μπρούμυτα) παρέχει αυξημένες αισθητικοκινητικές προκλήσεις και εμπειρίες, που προωθούν τη φυσιολογική και έγκαιρη ψυχοκινητική εξέλιξη του μωρού, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζεται το απαραίτητο διάλειμμα από την πίεση στο πίσω μέρος του κρανίου.
Επομένως, θα ήταν σκόπιμο, από την πρώτη κιόλας παιδιατρική επίσκεψη οι γονείς:
- Να ενημερώνονται για τους κινδύνους της παρατεταμένης πίεσης στο πίσω μέρος του κρανίου
- Να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν την πρηνή θέση (αγκαλιά, μεταφορά, παιχνίδι), προκειμένου να εξασφαλίσουν την απαραίτητη ισορροπία στην κινητική εξέλιξη του παιδιού τους
- Να εκπαιδεύονται στην φροντίδα του παιδιού τους αποφεύγοντας στερεότυπους χειρισμούς, και στην σωστή τεχνική και χρήση εξοπλισμού μεταφοράς του νεογνού.
Θυμηθείτε:
- Το κρανίο είναι ιδιαίτερα «εύπλαστο» μέχρι την 4η εβδομάδα ζωής.
- Για κάθε παραμόρφωση που έχει προκληθεί από τη διαδικασία του τοκετού πρέπει να γίνουν προσπάθειες για την αποκατάστασή το ταχύτερο.
Για τους λόγους αυτούς προσοχή:
- Εάν εντοπίσετε αποπλατυσμένα σημεία στο ινιακό ή βρεγματικό οστό, συζητήστε το με τον παιδίατρό σας.
- Εάν παρατηρήσετε ασυμμετρίες στην ενεργητική ή/και παθητική τροχιά κίνησης της κεφαλής ζητήστε φυσιοθεραπευτική αξιολόγηση.
- Εάν μη φυσιολογικό σχήμα επιμένει μετά την 6η εβδομάδα ή φαίνεται παθολογικό εκ γενετής, ζητήστε παραπομπή σε κρανιοπροσωπική ομάδα.
Βοηθήστε άμεσα στη μείωση του ποσοστού εμφάνισης ή της σοβαρότητας των περιπτώσεων πλαγιοκεφαλίας. Είναι βέβαιο, πως έχετε τη δυνατότητα να το κάνετε!